Περι Αμβλώσεων...

Hey –hey! Άλλο ένα πρωινό Σαββάτου με βρίσκει στη μελαγχολική  κι βροχερή Θεσσαλονίκη να σκέφτομαι πολλά και διάφορα. ‘Ένα από αυτά που έχουν τρυπώσει μέσα στο μυαλό είναι εκείνο το νομοσχέδιο. Το νομοσχέδιο σχετικά με τις αμβλώσεις που έχει γίνει αφορμή τις τελευταίες μέρες για κύμα αντιδράσεων σε social media, σε διαδικτυακές και όχι μόνο συζητήσεις.

Το θέμα των αμβλώσεων είναι αναμφίβολα ένα ευαίσθητο θέμα εξαιτίας της επικείμενης μητρότητας. Γενικότερα, η έννοια της μητρότητας είναι από μόνη της ένα τεράστιο θέμα, σπουδαίο και ιδιαίτερο για συζητήσεις κι όχι μόνο, πόσο μάλλον όταν μπαίνει στη μέση και η επιλογή του τερματισμού μιας εγκυμοσύνης. Το συγκεκριμένο θέμα κοινωνικά αλλά κι επιστημονικά έγκειται στο πεδίο της Βιοηθικής. Βιοηθική είναι ο κλάδος που ασχολείται με τα ηθικά διλλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η Επιστήμη και κυρίως η Ιατρική. 

Προσωπικά ως άτομο είχα την ευκαιρία στο Μεταπτυχιακό μου να κάνω ένα – δυο μαθήματα σχετικά. Η ενασχόλησή μου με ανάλογα ζητήματα σε επίπεδο σπουδών μου επιτρέπει να έχω σφαιρικές σκέψεις κι όχι συγκεκριμένες απόψεις. Η αλήθεια είναι πως οι εικόνες, οι ιδέες και ο τρόπος με τα οποία μεγάλωσα με προσανατολίζουν στη πλευρά της Χριστιανικής άποψης. Εκείνη την άποψη δηλαδή που θεωρεί πως η διαδικασία της άμβλωσης είναι η αφαίρεση μιας ζωής και πως ο άνθρωπος αναλαμβάνει την ευθύνη της ζωής κι του θανάτου κάποιας άλλης ψυχής πέρα από το Δημιουργό. Αυτό όμως ξεκινάει κι σταματάει στη δική μου, προσωπική ιδιοσυγκρασία για τη δική μου ζωή. Παρ’ όλα αυτά, οι σκέψεις ως προς αυτό το κομμάτι δεν είναι καθόλου απόλυτες αναγνωρίζοντας την ουσιαστική διαφορά που έχει ένα θεωρητικό και υποθετικό πλαίσιο σκέψης με το δύσκολο και απαιτητικό πλαίσιο δράσης. Με απλά λόγια, είναι πολύ διαφορετικό να καλείσαι να μιλήσεις απλώς για ένα τέτοιο θέμα χωρίς να σου έχει συμβεί ή να σου συμβαίνει και τελείως διαφορετικό να έχεις βρεθεί ή να βρίσκεσαι σε μια τέτοια κατάσταση. Με δεδομένο αυτό, μέσα μου γίνεται ξεκάθαρο πως δεν υπάρχει η μια, απόλυτη απάντηση σε αυτό το θέμα, παρα μόνο ο δημιουργικός προβληματισμός. Κι εδώ ξεκινάνε τα λεγόμενα παρατράγουδα.

Σε μια κοινωνία όπως η Ελληνική που τείνει καθετί να το διαχωρίσει απόλυτα σε καλό κι κακό, σε σωστό κι λάθος αλλά και σε ηθικό κι ανήθικο, φοβάμαι πως ο δημιουργικός προβληματισμός δύσκολα να φέρει καρπούς. Κι αυτό γιατί πρέπει να λάβεις υπόψιν σου πολλούς παράγοντες κι συνθήκες που κάνουν την εκάστοτε περίπτωση διαφορετική κι μοναδική, ώστε να καταλήξει κάποιος σε μια απόφαση που να αποδειχθεί σωστή κυρίως σε βάθος χρόνου.

Στη περίπτωση των αμβλώσεων, ως βάση σκέψης και δράσης είναι το γεγονός μιας εγκυμοσύνης η οποία κρίνεται ανεπιθύμητη. Τους λόγους που κρίνει κάποιος μια εγκυμοσύνη ανεπιθύμητη, είναι σχετικά εύκολο να τους κατανοήσει κάνεις.

Αρχικά, το πρώτο που πρέπει να σκεφτεί κάποιος είναι το υπό ποιες συνθήκες προέκυψε η εγκυμοσύνη. Προέκυψε μέσα σε ένα γάμο; Σε μια σοβαρή σχέση; Σε μια εφήμερη σχέση; Ή ακόμα είναι συνέπεια ενός βιασμού; Περιπτώσεις που είναι ρεαλιστικές κι υπαρκτές.

Μέσα σε μια υπάρχουσα οικογένεια, η εγκυμοσύνη μπορεί να θεωρηθεί ανεπιθύμητη λόγω οικονομικών δυσκολιών είτε υπάρχουν είτε όχι άλλα παιδιά. Υπάρχει κι εκείνο το ενδεχόμενο η εν λόγω εγκυμοσύνη να αποτελεί αφορμή για τη παραμονή σε ένα δυστυχισμένο γάμο με βία, εκμετάλλευση και κακοποίηση. Μέσα σε μια σοβαρή σχέση, τα πράγματα μπορεί να μην είναι ιδανικά ακόμα κι αν φαντάζουν. Μια εγκυμοσύνη μπορεί να οδηγήσει το ζευγάρι σε αποφάσεις ζωής σημαντικές, χωρίς την υπευθυνότητα και τη συνειδητοποίηση που απαιτεί η δημιουργία οικογένειας κι ο ερχομός ενός ανθρώπου στη ζωή. Είναι φωτεινά παραδείγματα εκείνα τα ζευγάρια που προχώρησαν στο επόμενο βήμα της σχέσης τους με αφορμή μια εγκυμοσύνη και πήγαν όλα κατ΄ ευχήν. Υπάρχουν όμως και παραδείγματα που η εγκυμοσύνη δεν ήταν η αφορμή αλλά η αιτία, αποδεικνύοντας πως τα βεβιασμένα βήματα προς κατευθύνσεις άγνωστες κι απαιτητικές όπως είναι η δημιουργία οικογένειας που φέρει μέσα της θυσίες, υποχωρήσεις και αφοσίωση, μπορεί να φανούν καταστροφικές. Ίσως μια άμβλωση να φρενάρει μια τέτοια καταστροφή.

Αν υπάρχει ενδεχόμενο καταστροφής σε μια σοβαρή σχέση μπορεί εύκολα κανείς να σκεφτεί τι μπορεί να ισχύει στη περίπτωση μιας εφήμερης σχέσης.Η έλλειψη εμπιστοσύνης, επικοινωνίας κι συνεννόησης σε επίπεδο σχέσης δε μπορεί να μετατραπεί από τη μια μέρα στην άλλη σε ιδανικές συνθήκες για τη σύσταση μια ς οικογένειας. Ίσως να μη μπορεί γενικά. Κι πάλι η ιστορία έχει δείξει πως οι πιθανότητες να υπάρξει σωστή σύσταση κι συνοχή οικογένειας υπό τέτοιες συνθήκες είναι ελάχιστες σε σχέση με εκείνες της καταστροφής.

 Ακόμα κι στη περίπτωση που το ζευγάρι είναι ανήλικο ή έστω ο ένας από τους δυο, οι πιθανότητες δεν είναι με το μέρος της σύστασης μιας υγιής οικογένειας. Οι εν δυνάμει γονείς είναι ανώριμοι λόγω ηλικίας, απειρίας κι άγνοιας. Η υπευθυνότητα κι η αφοσίωση που απαιτείται για το μεγάλωμα ενός παιδιού στερεί από το ταξίδι της αυτογνωσίας, της προσωπικής εξέλιξης κι ολοκλήρωσης του ατόμου. Κι σε αυτές τις ηλικίες είναι αναντικατάστατο αυτό το ταξίδι. Ακόμα κι αν υπάρχει επιθυμία για προσπάθεια από τη πλευρά του ενός ή και των δυο γονέων, είναι συχνό φαινόμενο η απόφαση μιας άμβλωσης μπορεί να μην είναι εγωιστική επιλογή του τύπου «θέλω να ζήσω τη ζωή μου» αλλά απόφαση άλλων ατόμων που επιβλήθηκε με εξαναγκασμό.

Η περίπτωση της εγκυμοσύνης που προκύπτει από μια πράξη κακοποίησης,  βιασμού είναι η πιο σκληρή κατά τη γνώμη μου. Η νέα ζωή έρχεται να διαδεχθεί ένα απαίσιο γεγονός κι να αποτελέσει ενθύμιο αυτού εφ΄όρου ζωής. Η αντίθεση αυτή, δηλαδή το ευχάριστο γεγονός να προκύπτει από ένα δυσάρεστο τέτοιας φύσης, συνήθως είναι έντονη και είναι λογικό να μη μπορεί κάποιος να τη διαχειριστεί κι να την αντέξει. Η αποδοχή μια τέτοιας σύνθετης κατάστασης δεν είναι εύκολη υπόθεση, απαιτεί τρομερή δουλειά από τη μητέρα με τον εαυτό της κυρίως σε συναισθηματικό κι ψυχικό επίπεδο. Ωστόσο, είναι σαφές πως η απαλλαγή από αυτή την αντιθετική συνθήκη φαντάζει λυτρωτική, ακόμα κι αν συντελείται με μια άμβλωση.

Υπάρχει κι εκείνη η περίπτωση που η άμβλωση γίνεται για ιατρικούς λόγους είτε γιατί γίνεται γνωστό κάποιο πρόβλημα που θα έχει το παιδί π.χ. γενετικής φύσης είτε γιατί το έμβρυο δεν αναπτύσσεται κανονικά και τίθεται σε κίνδυνο κι η ζωή της μητέρας. Κι πάλι η απόφαση της άμβλωσης μπορεί να κατανοηθεί ακόμα κι αν δεν έγκειται στην ηθική του καθενός κυρίως για τη πρώτη περίπτωση.

Πέρα από το υπό ποιες συνθήκες προέκυψε μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, είναι σημαντικό να σκεφτούμε πως η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη ως ευθύνη κι ως γεγονός επηρεάζει άμεσα κι δυστυχώς πρωτίστως τη ζωή της εν δυνάμει μητέρας ενώ συχνά ο ρόλος του πατέρα είναι ανύπαρκτος. Από τη πρώτη στιγμή το γεγονός μια εγκυμοσύνης -πόσο μάλλον μιας ανεπιθύμητης- επηρεάζει τη κοπέλα σε κάθε επίπεδο, από σωματικά έως και κοινωνικά. Χαρακτηρίζει την ίδια, τις επιλογές της ενώ καθορίζει τη καθημερινότητα της κι τις αποφάσεις της, επειδή ακριβώς η φύση της εγκυμοσύνης ξεκινά κι εξελίσσεται μέσα στο σώμα της γυναίκας. Κι όλα αυτά τα δεδομένα συχνά συνδυάζονται με την απουσία του εν δυνάμει πατέρα, είτε πρακτικά είτε συναισθηματικά, ενώ είναι προφανές πως φέρει ακριβώς την ίδια ευθύνη. Υπάρχουν εκείνοι οι πατέρες που η απουσία τους είναι πραγματική και πρακτική, αποδεσμεύονται από κάθε ευθύνη και εξαφανίζονται κι εκείνοι που απουσιάζουν συναισθηματικά, ανεξάρτητα από τη φυσική τους παρουσία. Έτσι, λοιπόν, φαντάζει αδιανόητο να σκεφτεί κανείς το μεγάλωμα ενός παιδιού από μόνο ένα άτομο στη σύγχρονη κοινωνία, που τα πράγματα δεν είναι ιδανικά ούτε ειρηνικά -πόσο μάλλον από μια νεαρή γυναίκα που φέρει επάνω της όλη τη κακοπροαίρετη αμφισβήτηση της κοινωνίας. Επίσης, η συναισθηματική κι κάθε άλλου είδους στήριξη, δε μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη από τις εμπλεκόμενες οικογένειες των εν δυνάμει γονέων.

Αυτές οι σκέψεις, φαντάζομαι, όπως προέκυψαν από εμένα ούσα σε ήρεμη κατάσταση, έτσι ανήκουν και σε μια εν δυνάμει μητέρα, με τη διαφορά πως βρίσκεται σοκαρισμένη μπροστά στις εξελίξεις της ζωής της.  Οι σκέψεις αυτές μοιάζουν με τέρας που θέλει να τη κατασπαράξει χωρίς έλεος. Κι όχι άδικα. Ακόμα κι αν βρει το σθένος να προχωρήσει μια εγκυμοσύνη, είναι αναμφίβολο αν το αποτέλεσμα θα είναι λειτουργικό κι θα καταφέρει να προσφέρει όσα θέλει στο παιδί της, σε συνδυασμό μάλιστα με τα άγχη της σύγχρονης ζωής.

Προσωπικά προσπαθώ να καταλάβω μια μητέρα που δε μπορεί να αναμετρηθεί με αυτό το τέρας, είτε από δειλία είτε από αυτογνωσία, κι μου φαίνεται σκληρό κι δύσκολο. Ενώ παίζει πολύ μέσα στο μυαλό μου κι η ιδέα πως η ανατροφή και το μεγάλωμα ενός παιδιού από ένα γονιό λόγω επιλογής είναι μια εγωιστική αντίληψη της οικογένειας, καθώς είναι αναμφίβολο πως ένα παιδί χρειάζεται κι τους δυο γονείς.

Ακόμα κι αν μπω στη διαδικασία να σκεφτώ μια λύση για μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, δε συναντώ ικανοποιητικές προοπτικές. Για αρχή σκέφτομαι την ολοκλήρωση της εγκυμοσύνης με τη γέννηση του παιδιού και τη παράδοση του βρέφους σε κάποιο ίδρυμα. Αλλά ακόμα κι αυτό δεν είναι λύση, καθώς έχουν μείνει ελάχιστα ιδρύματα σε λειτουργία στη χώρα μας που να μπορούν να δεχθούν παιδιά. Μάλιστα όσα έχουν μείνει υποχρηματίζονται δημιουργώντας αμφιβολίες για τις συνθήκες επιβίωσης. Εκτός αυτού καταδικάζεις το παιδί στη βίωση της εγκατάλειψης χαρίζοντάς του πρόωρα το πρώτο κι ουσιαστικότερο τραύμα, εκείνο της οικογενειακής απουσίας ανοίγοντας διάπλατα το δρόμο της μειονεξίας, από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του. Ακόμα κι αν ευδοκιμήσει το σενάριο εκείνο που η παραμονή του παιδιού σε ένα ίδρυμα τερματιστεί με τη αξιοθαύμαστη πράξη της υιοθεσίας, το τραύμα θα συντελεστεί. Κι αυτό γιατί η υιοθεσία στην Ελλάδα είναι μια χρονοβόρα διαδικασία με απίστευτη γραφειοκρατία, γεγονός που σημαίνει καθυστέρηση. Άλλωστε αυτές οι συνθήκες είναι κι εκείνες που επιτρέπουν να αναπτυχθούν κυκλώματα παράνομης αγοροπωλησίας βρεφών, τα οποία επίσης δεν αποτελούν επιλογή καθώς δεν εξασφαλίζεται ούτε η ίδια η ζωή του παιδιού ούτε κι η ποιότητα αυτής.

Ξεφεύγοντας από αυτές τις σκέψεις, επανέρχομαι στο επικείμενο νομοσχέδιο. Αναρωτιέμαι πόσο αποτελεσματικός μπορεί να είναι ένας νόμος σε ένα τέτοιο ζήτημα, όπως αυτό των αμβλώσεων. Η αλήθειά είναι πως στη χώρα μας ό.τι απαγορεύεται από το νόμο είναι εκείνο που τείνει να εφαρμόζεται. Πέρα αυτό, αναρωτιέμαι και το πως μπορεί μια νομική απαγόρευση να επιφέρει λύση σε ένα τέτοιο ζήτημα όταν οι ίδιες οι εμπλεκόμενές επιστήμες θέτουν ξεκάθαρο δίλλημα επί του θέματος. Κι στο σημείο αυτό ακριβώς, ξεκινάει ένας δεύτερος κύκλος σκέψεων.

Ο νέος κύκλος σκέψεων απομακρύνεται αρκετά από τις απαγορεύσεις τις αυταρχικές εντολές του νόμου. Ξεκινάει από τη παραδειγματική κοινωνική πολιτική των βόρειων χωρών της Ευρώπης. Άλλωστε Τις χώρες αυτές τρέχει  η Ελλάδα να φτάσει, ομολογουμένως χωρίς επιτυχία.

Καταλήγω πως η εφαρμογή μια γνήσιας Κοινωνικής Πολιτικής είναι εκείνη που μπορεί να οδηγήσει δυναμικά - προφανώς όχι στην εκμηδένιση των ποσοστών των αμβλώσεων αλλά στην αισθητή μείωσή τους,

Αρχικά είναι σημαντική η προσθήκη της σεξουαλικής αγωγής ως μάθημα στα σχολεία, προσαρμοσμένη ανά ηλικία και παιδαγωγικά τεκμηριωμένη. Όταν οι γνώσεις περι σεξουαλικότητας προκύπτουν μέσα από το σχολείο κι όχι μέσα από ιστοσελίδες του διαδικτύου που είναι δυστυχώς το σύνηθες, χαρακτηρίζονται από εγκυρότητα και δημιουργούν υπεύθυνες στάσεις στα παιδιά από νωρίς για σχετικά ζητήματα, π.χ. σύναψη ερωτικών σχέσεων, αναγνώριση και διαχείριση της σεξουαλικής παρενόχλησης, τρόποι αντισύλληψης κ.α.

Το πιο ουσιαστικό μέτρο κοινωνικής πολιτικής είναι αδιαμφισβήτητα η αναγνώριση δικαιωμάτων και η παραχώρηση προνομίων για τις γυναίκες οι οποίες θεωρητικά πληρούν προϋποθέσεις για την εκτέλεση μιας άμβλωσης αλλά επιλέγουν την ολοκλήρωση της εγκυμοσύνης, τη γέννηση του παιδιού και τη ανατροφή του από τις ίδιες.Παροχή πραγματικής υποστήριξης και βοήθειας, οικονομικής και όχι μόνο και διευκολύνσεων κάθε φύσεως. Εύρεση εργασίας, χρηματική ενίσχυση, φορολογική ελάφρυνση και κοινωνική ασφάλιση. Τα αυτονόητα  δηλαδή για πολλές ευρωπαϊκές πολιτείες, που δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για να προχωρήσει αισιόδοξα μια εγκυμοσύνη που ενδεχομένως θα κατέληγε σε άμβλωση, είτε υπάρχει πρόγνωση αναπηρίας του παιδιού είτε όχι..

Για το τέλος άφησα το πιο απαιτητικό τρόπο αντιμετώπισης που δεν είναι άλλος από το κοινωνικό στιγματισμό που θα δεχθεί μια γυναίκα που θα επιλέξει να προχωρήσει στην ολοκλήρωση μιας εγκυμοσύνης σε συνθήκες πέρα από τις συνηθισμένες.Το μεγαλύτερο αγκάθι στην ελληνική κοινωνική πραγματικότητα είναι η νοοτροπία των ανθρώπων που αναπαράγεται ευτυχώς όλο ένα και λιγότερο. Η νοοτροπία εκείνη που επιτρέπει τον έναν να ξέρει τι γίνεται στο σπίτι του άλλου, στη ζωή του κι το ποιες αποφάσεις πρέπει να πάρει. Η πεποίθηση αυτή έχει οδηγήσει την ίδια την κοινωνία σε μια διαχρονική διάκριση ανάμεσα στο «είναι» κι στο «φαίνεσθαι». Καμουφλαρισμένες παθογένειες στους κόλπους του οικογενειακού γίγνεσθαι κρύβονται ικανοποιητικά πίσω από εικόνες μιας όμορφης και τίμιας ζωής χωρίς περιθώριο λαθών. Οι άνθρωποι εγκλωβίζονται σε ανύπαρκτες ουσιαστικά εικόνες οι οποίες όσο νοσταλγικές κι αν φαντάζουν δεν μπορούν να φορεθούν ως επιλογές ευτυχίας για τον καθένα.

Κλείνοντας, νιώθω πως πρέπει να μοιραστώ μαζί σου πως η μητρότητα μοιάζει μέσα στο κεφάλι μου ως η μεγαλύτερη ευλογία που μπορεί ο Θεός να προσφέρει σε μια γυναίκα κι η βίωσή της από τη πρώτη κιόλας στιγμή ένα αξιοθαύμαστο κι μοναδικό θαύμα, ενώ ταυτόχρονα το μεγαλύτερο άγχος της υπόλοιπης ζωής τόσο του ζευγαριού όσο και του κάθε γονέα ξεχωριστά. Ο εξαναγκασμός στη μητρότητα παραβιάζει πολλά ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες, ενώ το γεγονός της άμβλωσης παραβιάζει το πρώτο κι το βασικότερο δικαίωμα τόσο του ανθρώπου όσο και των παιδιών που είναι άλλο από εκείνο της ζωής. Δε μπορώ να καταλήξω τι είναι καλύτερο να συμβεί σε κάθε περίπτωση. Ξέρω μόνο πως οι γυναίκες που βίωσαν κι βιώνουν τη μητρότητα με παρέα το σύντροφο της ζωής του σε κλίμα αγάπης, σεβασμού κι εμπιστοσύνης  είναι τυχερές ενώ οι γυναίκες που επέλεξαν να το κάνουν μόνες τους αξιοθαύμαστες γενικά, πόσο μάλλον στην Ελλάδα. Όσο για τις γυναίκες που βρίσκονται σε αυτό το δίλλημα και ο φόβος τις νικάει, ίσως χρειάζεται περισσότερη κατανόηση και μια αγκαλιά.

 

 

Πολλά Μουάτς,

Νανά Μιχ <3